Кахановіч Міхаіл Сілуянавіч

27 верасня 2022 г. – 140 гадоў з дня нараджэння Міхаіла Сілуянавіча Кахановіча (1882–1934),
палітычнага і грамадскага дзеяча, педагога,
першага дырэктара Віленскай беларускай гімназіі

Міхаіл Сілуянавіч Кахановіч нарадзіўся 27 верасня 1882 г. у в. Вялікія Лукі Навагрудскага павета Мінскай губерні (цяпер Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці) у сям’і праслаўнага святара. У 1905 г. скончыў пяць класаў Мінскай духоўнай семінарыі, але не захацеў працягваць духоўную справу бацькі, абраў свецкае жыццё, паступіў на гісторыка-філалагічны факультэт Харкаўскага ўніверсітета. У 1910 г. атрымаў дыплом гісторыка, працаваў настаўнікам у розных навучальных установах Вільні.

У сувязі з наступленнем кайзераўскіх войск летам 1915 г. Міхаіл Кахановіч пераехаў у Магілёў, дзе працаваў выкладчыкам у Магілёўскім рэальным вучылішчы. Лютаўская рэвалюцыя 1917 г. прынесла народам Расійскай імперыі, у т. л. і беларусам, дэмакратычныя і нацыянальныя свабоды. Да беларускай справы далучыўся і Міхаіл Кахановіч. Ва ўмовах рэвалюцыйнай стыхіі ён змог аб’яднаць інтэлегенцкія сілы Магілёва, якім быў неабыякавы лёс беларускага народа.

Рэдактар газеты «Могилёвские известия» (1917). Удзельнік З’езда беларускіх нацыянальных арганізацый у Мінску (25–27 сакавіка 1917 г.), Першай сесіі Цэнтральнай Рады Беларускіх арганізацый (5–7 жніўня 1917 г.). Быў членам Беларускага нацыянальнага камітэта. Адзін з арганізатараў, з кастрычніка 1917 г. – старшыня Магілёўскага беларускага камітэта, які ўтвораны 15 красавіка 1917 г. Пад старшынствам М. С. Кахановіча 12 ліпеня 1918 г. адбыўся сход беларускай грамадскасці Магілёўскай губерні, на якім было падтрымана стварэнне Беларускай Народнай Рэспублікі.

Падчас нямецкай акупацыі Беларусі летам 1918 г. Міхаіл Кахановіч вярнуўся ў Вільню, дзе наладзіў трывалыя стасункі з мясцовым беларускім асяроддзем. Актыўна ўключыўся ў грамадска-палітычнае жыццё, стаўшы сябрам Віленскай беларускай рады.

Найбольш важнай справай у жыцці Міхаіла Кахановіча можна лічыць арганізацыю Віленскай беларускай гімназіі – сярэдняй навучальнай установы для беларусаў. Быў абраны старшынёй педагагічнай рады Віленскай беларускай гімназіі, адначасова з’яўляўся дырэктарам. У цяжкіх умовах канца 1918 г. яму ўдалося знайсці будынак, сфарміраваць педагагічны калектыў, арганізаваць навучальны працэс. Рэгулярныя заняткі пачаліся 1 лютага 1919 г. Першы год працы гімназіі быў вельмі цяжкі: бракавала школьнага інвентару, беларускіх падручнікаў і навучальных дапаможнікаў, не было бібліятэкі. Убоства сродкаў, неаднолькавая папярэдняя падрыхтоўка дзяцей, паўгалоднае існаванне вучняў і настаўнікаў не дазвалялі паставіць навучанне на належны ўзровень. У 1921 г. у гімназіі навучаліся каля 340 вучняў.

М. С. Кахановіч разам з іншымі дзеячамі арганізаваў 9–10 чэрвеня 1919 г. Беларускі з’езд прадстаўнікоў беларускай грамадскасці Віленшчыны і Гродзеншчыны, на якім выступіў з дакладам аб стане і неадкладных задачах беларускай асветы. З 1919 г. – кіраўнік школьнага аддзела Цэнтральнай Беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны. Адначасова выступаў з публіцыстычнымі артыкуламі ў «Беларускай крыніцы», «Беларускім жыцці», «Беларускіх ведамасцях» і інш. выданнях. Аўтар успамінаў пра беларускага дзеяча, археолага Івана Іванавіча Луцкевіча (1881–1919).

У 1922 г. М. С. Кахановіч пакінуў пасаду дырэктара гімназіі, каб зноў вярнуцца да грамадска-палітычнай працы. Быў абраны паслом (дэпутатам) у сейм Польскай Рэспублікі, прадстаўляў насельніцтва Навагрудчыны. Быў членам Беларускага пасольскага клуба. Трымаўся прынцыпу беспартыйнасці, адстойваў нацыянальныя і сацыяльныя правы беларускага народа. Член Беларускага навуковага таварыства, актывіст беларускіх грамадскіх і культурна-асветных арганізацый у Вільні. Абараняў Жыровіцкі Успенскі манастыр ад нападаў польскіх уладаў і католікаў, якія адабралі ад манастыра землі, лясы і будынкі. Па гэтай справе сустракаўся з чыноўнікамі Міністэрства асветы і рэлігійных веравызнанняў, выязджаў у Жыровічы, дзе выступаў на шматлюдных мітынгах.

У 1925 г. М. С. Кахановіч адмовіўся ад дэпутацкага мандата i перабраўся ў БССР. Працаваў у рэдакцыях газеты «Савецкая Беларусь» і часопіса «Савецкае будаўніцтва», у выдавецтвах (у т. л. Беларускім дзяржаўным выдавецтве). Займаўся перакладамі, пераклаў на беларускую мову творы рускіх пісьменнікаў і гісторыкаў З. Оськіна, В. Владко, П. Кушнера, Я. Захера і інш. Міхаіл Сілуянавіч быў жанаты, меў дзіця.

У 1933 г. М. С. Кахановіч працаваў карэктарам ў друкарні імя Сталіна ў Мінску. Арыштаваны 10 жніўня 1933 г. па справе «Беларускага нацыянальнага цэнтра». Асуджаны паводле пастановы калегіі АДПУ СССР 9 студзеня 1934 г. як «член контррэвалюцыйнай арганізацыі БНЦ» да вышэйшай меры пакарання. Расстраляны 17 мая 1934 г. Рэабілітаваны трыбуналам БВА 18 красавіка 1956 г. Асабовая справа М. С. Кахановіча № 10182-с (спынена 16 жніўня 1956 г.) з фотаздымкам захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2022 г. Баранавіцкай цэнтральнай
раённай бібліятэкай. Філіпава Яна Уладзіміраўна, бібліёграф

1. Кахановіч Міхаіл Сілуянавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1999. Т. 8. С. 189.
2. Коханович Михаил Силуянович // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. Т. 1, кн. 1. С. 506.
3. Кахановіч Міхаіл Сілуянавіч / Юрка Васілеўскі // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1997. Т. 4. С. 153.
4. Міхаіл Сілуянавіч Кахановіч / А. Агееў, І. Пушкін // Шляхамі БНР : да 100-годдзя Беларускай Народнай Рэспублікі / аўтары: А. Агееў і інш. Гродна, 2018. С. 49–50.
5. Коханович Михаил Силуянович // Польша – Беларусь (1921–1953) : сборник документов и материалов / сост. : А.Н. Вабищевич [и др.]. Минск : Беларуская навука, 2012. С. 200.
6. Кахановіч Міхаіл Сілуянавіч // Маракоў,Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794–1991 : энцыклапедычны даведнік : у 10 т. / Л. У. Маракоў. Мінск, 2003. Т. 3, кн. 2.
7. Віленская беларуская гімназія / Л. А. Луцкевіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1994. Т. 2. С. 279—281.
8. Магілёўскі беларускі камітэт / Уладзімір Ляхоўскі // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1999. Т. 5. С. 24.
9. Віленскі беларускі нацыянальны камітэт / У. А. Палуян // Беларуская савецкая энцыклапедыя : у 12 т. Мінск, 1971. Т. 3. С. 85.
10. Агееў, А. Фарміраванне і дзейнасць Магілёўскага беларускага камітэта (1917–1918) / Аляксандр Агееў, Ігар Пушкін. – Магілёў : МДУ імя А. А. Куляшова, 2017. – 292 с.: іл.
11. Пушкін, А. І. Сход магілёўцаў вітаў Незалежнасць Беларусі : (Жыццёвы лёс Міхаіла Кахановіча) / І. А. Пушкін // Гістарычнае і сацыякультурнае развіццё Магілёва : зборнік навуковых прац / уклад. І. А. Пушкін, В. В. Юдзін. Магілёў, 2007. С. 163–171.
12. Рудовіч, С. У пошуках нацыянальнай ідэнтычнасці: Беларуская патрыятычная арганізацыя ў Магілёве ў 1917–1918 гг. / С. Рудовіч // Мінулая і сучасная гісторыя Магілёва : зборнік навуковых прац / уклад. І. А. Пушкін. Магілёў, 2001. С. 203–209.
13. Пушкін, І. А. Дзейнасць Магілёўскага Беларускага Камітэта ў сферы міжнародных адносін (1917–1918 гг.) / І. А. Пушкін // Гісторыя Магілёва: мінулае і сучаснасць : зборнік навуковых прац / уклад.: А. М. Бацюкоў, І. А. Пушкін. Магілёў, 2013. С. 302–310.
14. Багдановіч, Я. На жыццёвым шляху : [успаміны] / Янка Багдановіч. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1992. – 144 с. – Са зместу: М. Кахановіч. С. 81, 140.
15. Рагуля, В. Успаміны / Васіль Рагуля. – Менск : ВЦ «Бацькаўшчына», 1993. – 94 с.
16. Вабішчэвіч, А. М. Асвета ў Заходняй Беларусі (1921–1939) / А. М. Вабішчэвіч. – Брэст : БрДУ, 2004. – 116 с.
17. Горны, А. Міхаіл Кахановіч: лёс інтэлігента / Аляксандр Горны // Краязнаўчая газета. № 14. С. 4; № 15. С. 4.
18. Вабішчэвіч, А. М. Беларускія гімназіі ў культурна-асветніцкім і грамадска-палітычным жыцці Заходняй Беларусі (1920–1930-я гг.) / А. М. Вабішчэвіч // Białoruskie Zeszyty Historyczne. № 18. С. 78–90.
19. Летапіс Віленскай беларускай гімназіі (1919–1944) / [друкуецца паводле тэксту Янкі Золака ; падрыхтоўка рукапісу Ю. Жывіцы] // Спадчына. 1999. № 1. С. 29–60.
20. Пушкин, И. Он был редактором «Вестника» : [о М. С. Кохановиче, редакторе «Могилевского вестника»] / И. Пушкин // Веснiк Магілёва. 1999. 30 снежня. С. 3.
21. Тумаш, В. Беларуская Віленская гімназія / В. Тумаш // Полацак. 1992. № 3 (13). С. 48–52; № 4 (14). С. 55–57; № 5 (15). С. 49–51; № 9 (19). С.37–40.

Баранавіцкі раён
Вялікія Лукі
Кахановіч Міхаіл Сілуянавіч
Палітычныя дзеячы
Грамадскія дзеячы
Педагогі